Mowa nienawiści a zdrowie psychiczne Ukraińców w Polsce

Badania prowadzone przez psychologów pokazują, że mowa nienawiści ma poważne negatywne konsekwencje dla funkcjonowania i zdrowia psychicznego osób, do których jest kierowana. A jak spotykanie się z mową nienawiści wpływa na dobrostan imigrantów z Ukrainy w Polsce? Na to pytanie odpowiadają Michał Wypych i Michał Bilewicz w artykule opublikowanym na łamach periodyku Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology.

Stwierdzenie, że doświadczenia migracyjne są dla osób decydujących się na wyjazd ze swojego kraju wyzwaniem, to nie lada truizm. Niezależnie od powodów decyzji o opuszczeniu dotychczasowego miejsca zamieszkania dla większości migrantów przeprowadzka oznacza szereg ważnych zmian w życiu. Są to chociażby nowa praca, nauka nowego języka czy obowiązek zapoznania się i oswojenia z nową kulturą. Budowanie życia w nowym kraju dla wielu osób jest wysoko stresującym doświadczeniem. Ów stres, w literaturze nazywany stresem akulturacyjnym, przejawia się w wielu dziedzinach życia.

Wśród wyzwań emocjonalnych, z którymi migranci muszą na co dzień się mierzyć, wymienić można m.in. poczucie, że jest się nierozumianym ze względu na słabą znajomość języka czy poczucie odizolowania od społeczeństwa. Do tego dochodzi obawa przed brakiem możliwości rozwoju zawodowego z uwagi na braki znajomości jego kultury i nawyków oraz obowiązek dostosowania się do nowych, nieznanych i czasem niezrozumiałych norm społecznych. Wyzwania te potrafią być jeszcze większe u osób, które były zmuszone do ucieczki ze swojego kraju.

Dyskryminacja i wrogość jako źródła stresu

Wymóg dostosowania się do nowej kultury to jednak tylko jedna część historii o tym stresie akulturacyjnym. Do niego przyczyniają się także nieprzyjemne doświadczenia wynikające z relacji międzygrupowych. Po pierwsze, migranci nierzadko narzekają na nierówne traktowanie ze względu na swój status w kraju. Często czują, że mają mniej możliwości, m.in. zawodowych czy edukacyjnych, co rdzenni mieszkańcy. Jak pokazują badania, ta sytuacja u wielu powoduje symptomy depresji lub objawy lęku. Jest ona również czynnikiem ryzyka dla chorób serca. Co więcej, osoby doświadczające dyskryminacji ze względu na bycie imigrantem często stopniowo zaczynają wycofywać się z życia społecznego w obawie przed kolejnymi objawami nierównego traktowania. Już zatem samo oczekiwanie, że będzie się źle potraktowanym, jest dla wielu nowoprzybyłych dodatkowym źródłem stresu.

Po drugie, w wielu krajach członkowie i członkinie mniejszości na co dzień narażeni są na przejawy otwartej wrogości, takiej jak przemoc werbalna czy fizyczna. Ta pierwsza, nazywana również mianem „mowy nienawiści” może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego osób, które są jej ofiarą. Osoby doświadczające mowy nienawiści, definiowanej przez Komisję Europejską jako „publiczne nawoływanie do przemocy lub nienawiści wobec grup lub jednostek ze względu na pewne ich cechy, takie jak rasa, kolor skóry, religia oraz pochodzenie narodowe lub etniczne”, częściej deklarują objawy lęku, występowanie symptomów depresji czy skłonności do myśli samobójczych.

Niestety, badań na temat wpływu mowy nienawiści na zdrowie psychiczne osób spotykających się z nią jest wciąż relatywnie niewiele. Jeden z najnowszych artykułów poświęconych temu tematowi został opublikowany na początku tego roku na łamach Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology. Jego autorami są Michał Wypych i Michał Bilewicz z Centrum Badań nad Uprzedzeniami Uniwersytetu Warszawskiego.

Mowa nienawiści wobec Ukraińców w Polsce

Wziąwszy pod uwagę wyniki wcześniejszych badań, autorzy artykułu zadali sobie pytanie o to, w jaki sposób doświadczenia mowy nienawiści związane są ze stresem akulturacyjnym oraz zdrowiem psychicznym imigrantów z Ukrainy mieszkających w Polsce. Ponadto, badacze byli ciekawi, czy odbiorcy mowy nienawiści będą gorzej funkcjonowali niezależnie od tego, jak często spotykają się z dyskryminacją.

Do udziału w badaniu autorzy artykułu zaprosili siedmiuset Ukraińców mieszkających w Polsce. Osoby badane wypełniały kwestionariusz online. Na początku badacze zaprezentowali imigrantom przykłady mowy nienawiści, prosząc ich o określenie, jak często spotykają się z takimi stwierdzeniami w przestrzeni publicznej. Następnie, psychologowie poprosili badanych o udzielenie odpowiedzi na skalach mierzących stres akulturacyjny, objawy stresu pourazowego (PTSD), objawy depresji oraz doświadczenia dyskryminacji ze względu na język, którym się posługują. Osoby badane zapytano także o ich płeć, wiek, sytuację finansową oraz poziom edukacji.

Wyniki badania przeprowadzonego przez polskich psychologów społecznych potwierdziły wcześniejsze rezultaty. Ukraińcy mieszkający w Polsce, którzy częściej spotykali się z przemocą werbalną, deklarowali gorszy dobrostan psychiczny, tj. częstsze występowanie objawów PTSD oraz częstsze objawy depresji. Co ważne, działo się tak u wszystkich osób badanych, niezależnie od tego, jak często doświadczały one dyskryminacji. Znaczenia nie miał też ich wiek, płeć, poziom edukacji oraz sytuacja finansowa. Ponadto, badacze pokazali, że osoby, które częściej słyszą lub czytają mowę nienawiści, mają również wyższy poziom stresu akulturacyjnego, co przekłada się na gorszy stan ich zdrowia psychicznego.

Błędne koło hejtu

Autorzy artykułu wskazują, że przeprowadzone przez nich badania mają charakter korelacyjny. Nie można zatem być pewnym co do tego, co jest przyczyną, a co skutkiem. Niewykluczone, że częstsze doświadczenia mowy nienawiści prowadzą bezpośrednio do objawów PTSD i depresji, co w efekcie przyczynia się do wyższego poziomu stresu akulturacyjnego. Możliwe również, że osoby o wyższym nasileniu symptomów depresji częściej dostrzegają mowę nienawiści w przestrzeni publicznej, co dodatkowo je stresuje. Nie ulega jednak wątpliwości, że mowa nienawiści wobec Ukraińców w Polsce może mieć poważne konsekwencje dla dobrostanu przedstawicieli tej mniejszości w naszym kraju. Warto pamiętać o tych wynikach szczególnie w obliczu obecnej sytuacji politycznej.

Chcesz wiedzieć więcej?

Wypych, M., & Bilewicz, M. (2022). Psychological toll of hate speech: The role of acculturation stress in the effects of exposure to ethnic slurs on mental health among Ukrainian immigrants in Poland. Cultural diversity and ethnic minority psychology.

Niniejszy tekst popularyzuje najnowszą wiedzę psychologiczną w ramach aktywności Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej. Więcej tego rodzaju tekstów na stronie PSPS psps.badania.net
(C) zdjęcie unsplash.com

Print Friendly, PDF & Email
Total
0
Shares
One comment
  1. “Mowa nienawiści” to de facto wytrych, czy jest “mową nienawiści” wypominanie komuś zaszłości historycznych? A może mową nienawiści jest domaganie się by ta czy inna mniejszość podnajęła pracę zarobkową a nie żyła z socjalu na koszt tubylców?
    … no tak już same te dwa zdania powyżej to “mowa nienawiści”… prawda?

Comments are closed.

Related Posts