Dyskusyjna prawdziwość wspomnień

woman in white and blue checked dress shirt

Czy można sprawić, że nasze wspomnienie będzie składało się nie tylko z tego, czego faktycznie doświadczyliśmy i co obserwowaliśmy? Zdaniem badaczy dość często ubogacamy swoje wspomnienia i dochodzi do indukcji – przemieszania treści wspomnienia z innymi rejestrami funkcjonowania poznawczego. Zdaniem badaczy problem indukowanych wspomnień jest jednym z najtrudniejszych, z jakim idzie się mierzyć w psychologii kryminalistycznej, ponieważ utrudnia to jednoznaczne stwierdzenie czy zeznanie świadka są wiarygodne.

Co może być czynnikiem łatwiejszego podlegania indukcji? Siła i charakter relacji emocjonalnych między odbiorcą a nadawcą. Ważny jest też wiek, kompetencje emocjonalne, osobowe, intelektualne, stosunek do osoby indukującej, także podwyższony neurotyzm, psychotyzm, skłonności histrioniczne i wiele innych. Silne, trudne emocjonalnie zdarzenie także utrudnia precyzjne odtworzenie zdarzenia. Arnetzen twierdzi, że stwierdzenie czy zeznanie jest oparte na przeżyciu lub wyobrażeniu stanowi podstawowy warunek oceny jako wiarygodnego. Zdarzenie silne emocjonalnie jest trudne do precyzyjnego odtworzenia (stąd też zbyt precyzyjne zeznanie wzbudza wątpliwości), tak samo jak doświadczenie sytuacji nowej, wykraczającej poza dotychczasowe doświadczenia.

Co leży u podłoża podatności na sugestię? Zdaniem Bruck i Melnyk są to cztery komponenty: efekt błędnej informacji, błędne monitorowanie źródeł informacji, tworzenie fałszywych wspomnień, podatność na sugestię związana z wpływem czynników społecznych. Może być tak, że fałszywe wspomnienie zostanie podane przez przeprowadzającego wywiad psychologa, który w pytaniu zasugeruje odpowiedź, którą badany włączy do swojej opowieści o wydarzeniu.

Prawnicy wyróżniają cztery kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów, za których pośrednictwem decydują o uznaniu zeznania za wiarygodne lub nie. Są to: doświadczenie życiowe, źródła wiedzy, poprawność logiczna (która jest najważniejszym kryterium ze wszystkich) oraz prawdopodobieństwo wersji oparte na symptomatyczności dowodów. Psychologowie natomiast wyróżniają cztery grupy wskaźników prawdy i fałszu, które są oparte na czterech poziomach zeznań: zawartość tekstowa przekazu, werbalny styl prezentacji przekazu, zachowania niewerbalne oraz reakcje fizjologiczne.  Zeznania, które są zaindukowane nie są zgodne na wszystkich tych poziomach. Inna rzecz, która może budzić wątpliwości to za mała (lub za duża) liczba detali.  Świadek, któremu zaindukowano wspomnienia, spontanicznie nie podaje detali, dopytany myli się, bywa podatny na sugestię osób zadających pytania, unika wersji swobodnej.

Jak te ustalenia odnieść do życia codziennego?

Musimy mieć świadomość, że nasze wspomnienia mogą być łatwo zanieczyszczone śladami innych wspomnień, sugestiami innych ludzi, chęcią uatrakcyjnienia opowieści i trudno jest znaleźć takie, które byłyby czyste – nawet jeśli ich autorowi wydają się jak najbardziej prawdziwe i na zakwestionowanie autentyczności odpowiedziałby wzburzeniem. Jeśli zanieczyszczone może być nawet wspomnienie, które wywołało bardzo dużą reakcję emocjonalną (a tym samym lepiej utkwi w pamięci) – wspomnienia nie tak mocne mogą być często mieszanką fikcji i prawdy. Jak sprawdzać prawdziwość opowieści? Dopytać o szczegóły, wysłuchać jej kilka razy i w odstępie czasu – zawsze będzie składała się z tych samych części czy każda wersja będzie się różniła? Ostateczna ocena należy do słuchającego (który musi mieć na uwadze, że nikt nie jest odporny na indukowanie wspomnień).

Chcesz wiedzieć więcej?

Sitarczyk M. (2017). Zaindukowanie wspomnień a psychologiczne kryteria oceny wiarygodności zeznań. Problemy kryminalistyki, 298(4), 39-47.

Print Friendly, PDF & Email
Total
0
Shares
One comment
  1. Wspomnienia są wyobrażeniem, specyficzną interpretacją zastałych faktów. Fakt jest oryginałem, a wyobrażenie jedynie obrazem rzeczywistości. Relacja oryginału do obrazu nosi pewien stopień wierności w procesie komunikacji (przenoszenia komunikatów i informacji). Mózg pełni funkcję de-kodującą komunikaty (symbole) w informację (wyobrażenie, myśl)

Comments are closed.

Related Posts