Jak dbać o racjonalność w myśleniu?

Wyczerpanie samokontroli niezbędnej do prawidłowego działania następuje wtedy, gdy człowiek stara się hamować własne reakcje. Może następować to wtedy, gdy staramy się panować nad własnymi emocjami, potrzebami, czy impulsami. Skutkiem wytężonego wysiłku jest tymczasowa utrata zasobów samokontroli, które mogą być odzyskane przez odpoczynek, jedzenie czy myślenie o ludziach, którzy mimo obiektywnych trudności byli w stanie osiągnąć sukces.

Zespół profesora Baumeistera (2010) zajął się kontrowersyjną koncepcją, według której podejmowanie decyzji również prowadzi do wyczerpania zasobów samokontroli. Kontrowersja polega na tym, że według zespołu Arlena Mollera (2006) wybór sam w sobie nie wyczerpuje zasobów. Zasoby te są wyczerpywane tylko wtedy, gdy człowiek podejmuje decyzje w sytuacji przymusu, a nie są wyczerpywane, gdy decyzja jest autonomiczna. Zespół Baumeistera wskazał natomiast dodatkowe czynniki warunkujące to, kiedy podejmowanie decyzji prowadzi do wyczerpania zasobów. Badali oni wpływ charakterystyki produktów na wyczerpanie zasobów. Wykazano, że produkty, które wzbudzały więcej trudności w oszacowaniu ich jakości i ceny (high-conflict-trade off task) w porównaniu do innych produktów powodowały większe wyczerpanie niż produkty, które powodowały mniej trudności (low-conflict-trade off task). Pokazano także, że konsumenci nie są świadomi tego, że decyzje powodują więcej takich trudności prowadzą do mniej racjonalnych wyborów i wyczerpania samokontroli.

Praktyczne implikacje tych wyników są takie, że należy unikać podejmowania ważnych decyzji w sytuacji, gdy jest ona poprzedzona wnikliwą analizą własności różnych produktów czy usług. Wynika to z tego, że sprzedawcom i twórcom strategii marketingowych często zależy na tym, by produkt miał wiele różnych własności, sprawiając, że konsumenci doświadczają złudzenia, iż różnorodność jest podstawą bardziej racjonalnych decyzji. Może to wystąpić na przykład podczas kupowania samochodu. Wtedy warto najpierw dokonać wyboru na podstawie najważniejszych kryteriów podejmowania decyzji zamiast rozważać wszystkie, nawet nieistotne własności auta. Im mniej „nieważnych” decyzji podejmiemy na wstępie, tym większa szansa na bardziej racjonalny „ważny” wybór w kluczowym etapie kupowania.