Z jaką skutecznością działają szczepionki?

Niektórzy wietrzą spisek farmaceutów. Niektórzy nie ufają bezpieczeństwu składników szczepionek. Jeszcze inni zarzucają szczepionkom brak skuteczności. Jak jest naprawdę? Jakie mamy dowody na skuteczność szczepionek przeciwko grypie? Wyniki ogromnego badania opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Vaccine w roku 2020, dowodzą bezsprzecznie – szczepionki przeciwko grypie działają! Najefektywniej działają na dzieci, a są nieco mniej skuteczne w ochronie dorosłych.

Aby ocenić skuteczność jakiegokolwiek oddziaływania trzeba mieć jakiś punkt odniesienia. Na przykład, by zbadać skuteczność kremu antytrądzikowego musimy znaleźć wiele osób, które będą stosowały dwa rodzaje kremów – pierwszy krem, który ma składnik antytrądzikowy (substancję czynną nazwijmy ją X) oraz drugi krem, który tej substancji nie zawiera (wersję placebo). Poza tym składnikiem oba środki, powinny być zupełnie nierozróżnialne. Jeśli skóra poprawi się u obu grup, czyli “zadziałają” oba kremy, to oznacza, że prawdopodobnie X nie jest szczególnie skutecznym środkiem, a skóra poprawia się u badanych na skutek np. zmiany diety lub samego tylko monitorowania stanu skóry i przekonania o skuteczności obu kremów. Mógł też zadziałać na przykład upływający czas (naturalny przebieg wielu chorób zmienia nasilenie objawów w czasie). Jeśli jednak substancja czynna X ma rzeczywiście działanie antytrądzikowe, to poprawę wyglądu skóry powinniśmy zaobserwować WYŁĄCZNIE u osób losowo przydzielonych do stosowania kremu X. Wówczas byłaby to zasługa jedynie aktywnego składnika X (substancji czynnej).

Efektywność szczepionek również sprawdza się zazwyczaj za pomocą testów porównawczych – testy te polegają na tym, że wybieramy dwie grupy osób badanych z jednej populacji (np. mieszkańców Polski). Obie z nich muszą na wstępie wykazywać symptomy przeziębienia, ale tylko jedna z nich faktycznie rozwinie grypę (obecność wirusa jest potwierdzona testem). Dzięki testom porównawczym, można sprawdzić, które objawy i prawidłowości są charakterystyczne tylko dla jednej choroby. Na przykład, jeśli życie w zatłoczonym środowisku zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na grypę i choroby grypopodobne to liczba osób mieszkających w zatłoczonym środowisku będzie podobna w obu grupach. Z drugiej strony jeśli np. płeć męska byłaby czynnikiem ryzyka dla grypy, ale nie dla zwykłego przeziębienia, to więcej mężczyzn będzie w grupie w której obecność wirusa grypy będzie potwierdzona testem. Nawiązując do analogii z kremem, jeśli zatłoczone środowisko “działa” w obu przypadkach to prawdopodobnie wywołuje to pogorszenie stanu zdrowia, ale nie będzie przyczyną zachorowania na grypę. Dzięki tej procedurze badacze mogą wyliczyć wyłącznie czynniki, które istotnie przyczyniają się do zwiększonych zachorowań – będą wiedzili, które z czynników są najbardziej prawdopodobnymi przyczynami występowania wirusa. Należy jednak pamiętać, że tego typu testy (TND – Test – Negative Design) muszą być przeprowadzane w obrębie jednej populacji, żeby na ich wynik nie miały wpływu inne czynniki na przykład klimat (np. w Finlandii zimy potrafią być bardziej srogie niż w Anglii).

W badaniach przeprowadzonych przez Anke Stuurman i współpracowników, sprawdzano skuteczność dziewięciu szczepionek zatwierdzonych przez Komisję Europejską przeciwko grypie w sezonie 2018/19. Badania zostały przeprowadzone w sześciu krajach (w Anglii, Austrii, Finlandii, Hiszpanii, Rumunii i we Włoszech) w 12 szpitalach i przy pomocy 400 lekarzy pierwszego kontaktu, właśnie wykorzystując metodologię TND, a obecność wirusa w organizmie chorego każdorazowo była potwierdzona testami antygenowymi. W badaniach wzięło udział niemal 10 tysięcy pacjentów.

Skuteczność szczepienia (zachorowalność w grupie szczepionej i nieszczepionej) testowano zarówno w grupie najmłodszych (w przedziale wiekowym od 6 miesięcy do 6 lat) jak i w grupie osób starszych (powyżej 65 roku życia). Jak się okazało, średnia skuteczność w całej badanej populacji wyniosła nieco ponad 40% – oznacza to, że w grupie kontrolnej (niezaszczepionej) było o ~40% więcej zachorowań na grypę, w porównaniu do grupy zaszczepionej. Skuteczność szczepionek we wszystkich grupach wiekowych, badanych zarówno w szpitalach, jak i ośrodkach podstawowej opieki zdrowotnej wahała się między 18% a 48%. Najniższe wyniki uzyskali badani powyżej 65 roku życia, bardzo zbliżone wyniki uzyskała grupa do 18 roku życia oraz 18 – 64. Na ten kształ wyników oczywiście ma wpływ wiek badanych – osoby starsze są bardziej schorowane, ich zdrowie nie jest tak dobre jak osób młodszych. Zdrowszy organizm jest w stanie lepiej przyjąć i wytworzyć przeciwciała przed wirusem na skutek szczepienia. Warto o tym pamiętać szczególnie w kontekście zbiorowej odporności – młodzi ludzie, poddając się szczepieniu, chronią starsze, bardziej schorowane osoby.

Ze względu na procentowo wysoką ilość szczepień, a więc możliwość rzetelnego porównania poszczególnych marek szczepionek wykonano także osobną analizę populacji Finlandii – uśredniona skuteczność wszystkich szczepionek w podziale na grupy wiekowe przedstawia poniższa tabela.

Autorzy podkreślają, że wirusy grypy występowały w Europie w różnym natężeniu, co sprawia, że na zestawienie wyników badań różnych populacji miał wpływ również przepływ wirusa w różnych miejscach. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na fakt, że zakres wyszczepialności w niektórych grupach był dość niski. Autorzy zwracają również uwagę na to, że wyniki badania powinny być analizowane z dużą ostrożnością, ze względu na fakt, że ten sezon grypy przebiegł bardzo łagodnie.

Reasumując, skuteczność wszystkich podanych szczepionek jest bardzo dobra i zmniejsza ryzyko zachorowania o około 40%. Jest to szczególnie dobry wynik, biorąc pod uwagę, że badacze oszacowali go z dużą ostrożnością. Szczepienie jest zatem sporym wzmocnieniem w walce z grypą i znacząco zwiększa szanse, że sezon grypowy przejdziemy bez zachorowania. Wytworzenie przeciwciał przeciwko wirusowi grypy po podaniu odpowiedniej szczepionki, jest aktualnie najlepszym narzędziem jakie jest dostępne, do uniknięcia tej choroby. Pamiętajmy, że przy odpowiednio wysokim poziomie wyszczepialności nabywamy tzw. odporności grupowej i jesteśmy w stanie chronić osoby, które mają najsłabszą odporność i są w grupie zwiększonego ryzyka powikłań w wyniku choroby.

Chcesz wiedzieć więcej?

(C) zdjęcie unsplash.com
Stuurman, A. L., Bollaerts, K., Alexandridou, M., Biccler, J., Díez Domingo, J., Nohynek, H., … Riera-Montes, M. (2020). Vaccine effectiveness against laboratory-confirmed influenza in Europe – Results from the DRIVE network during season 2018/19. Vaccine. doi:10.1016/j.vaccine.2020.07.063

Print Friendly, PDF & Email
Total
0
Shares
Related Posts