O genetycznych podstawach uzależnienia od alkoholu

Dzisiejszy wpis dotyczy genetycznych uwarunkowań uzależnienia od alkoholu oraz zastosowania podejścia analitycznego o nazwie randomizacja mendlowska. Okazją zaś niedawna publikacja w Nature Neuroscience autorstwa Zhou i współpracowników (https://go.nature.com/2XbeodC).

Wspomniani badacze dokonali meta-analizy całościowych genomowych badań asocjacyjnych (GWAS) dla uzależnienia i problemowego używania alkoholu. Analizy objęły łącznie dane genetyczne i fenotypowe pochodzące od ponad 435 tysięcy osób pochodzenia europejskiego. Wśród genów powiązanych z alkoholizmem znalazły się dobrze już znane nauce — jak te kodujące podjednostki dehydrogenazy alkoholowej, odpowiedzialnej za przekształcanie etanolu w aldehyd octowy, ale również takie, które nie były dotychczas wiązane z tym fenotypem. Wśród tych ostatnich znalazł się na przykład gen fukozylotransferazy 2 (FUT2), którego zmienność jest związana z podatnością na zakażenie różnymi patogenami np. bakterią Helicobacter pylori czy ze skłonnością do wystąpienia choroby Crohna (https://bit.ly/2yE8iZI).

Wśród wielu dodatkowych analiz przeprowadzonych przez grupę Zhou znalazły się te, oparte o zastosowanie randomizacji mendlowskiej. To podejście analityczne stosowane jest w celu oceny zależności o charakterze przyczynowo-skutkowym pomiędzy modyfikowalnym czynnikiem ryzyka lub warunkiem ekspozycji a określonym fenotypem klinicznym. O szczegółach i możliwościach zastosowania tego podejścia można na przykład przeczytać w pracy Sekula i współpracowników (https://bit.ly/2XaKBBJ).

Praca w Nature Neuroscience zawiera opis randomizacji mendlowskiej dla wystąpienia uzależnienia od alkoholu oraz skłonności genetycznej do szeregu skorelowanych z tym fenotypem cech. Analizy te pokazały, że podatność do uzależnienia jest konsekwencją genetycznej skłonności wypijania większej ilości porcji alkoholu tygodniowo (oczywiste!), palenia papierosów (zrozumiałe!), ale również zwiększonego poziomu tolerancji dla ryzyka, większej ilości partnerów seksualnych czy skłonności do zamartwiania się. Wymienione zależności mają charakter pozytywny, a więc np. genetyczna skłonność do palenia papierosów będzie przekładać się na zwiększoną skłonność do uzależnienia od alkoholu. Cztery pierwsze cechy można by ujmować w ramach koncepcji “syndromu niedoboru nagrody” rozwijanej od ponad 40 lat przez Kennetha Bluma (o tej koncepcji można poczytać sobie na przykład tu https://bit.ly/2yLXxVu), gdyby nie oczywiście w inny sposób ujmowane przyczyny biologiczne.

Na zakończenie dodam, że w pracy Zhou i współpracowników wykazano także negatywne związki przyczynowe pomiędzy podatnością do gorszego funkcjonowania poznawczego i osiągnięć edukacyjnych a skłonnością do uzależnienia. Nie jest to niestety optymistyczna wiadomość.