Kim są sprawcy przestępstw seksualnych?

Stereotypowy gwałciciel to zwyrodnialec zaczajony w krzakach, czyhający na obce kobiety. Tymczasem szacuje się, że ok. 80% gwałcicieli to osoby znane ofierze (zob. raport fundacji Ster na temat przemocy seksualnej w Polsce). Jon Krakauer w książce “Missoula: gwałty w amerykańskim miasteczku uniwersyteckim” podkreśla, że wielu gwałcicieli miało na co dzień opinię dobrych synów, kolegów i studentów, a wieść o ich czynach budziła szok i niedowierzanie otoczenia. Czym zatem charakteryzują się sprawcy tego typu przestępstw?

Naukowcy z Uniwersytetu Północnej Dakoty postanowili poszukać odpowiedzi na to pytanie w oparciu o hybrydowy model zaburzeń osobowości, opisany w DSM-V – najnowszym, opublikowanym w 2013 roku katalogu chorób i zaburzeń psychicznych, stworzonym przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Model ten (zob. np. Rowiński i in., 2018) opiera się na pięciu wymiarach:

  • negatywny afekt: skłonność do częstego odczuwania negatywnych emocji
  • izolacja: unikanie interakcji międzyludzkich
  • antagonizm: przedkładanie interesu własnego nad potrzeby innych ludzi, przejawiające się w wyolbrzymionym poczuciu własnej
    ważności
  • rozhamowanie: skłonność do impulsywnych zachowań, bez brania pod uwagę ich ptencjalnych konsekwencji
  • psychotyzm: przejawianie szerokiego zakresu kulturowo nieprzystających, ekscentrycznych lub nietypowych zachowań i procesów poznawczych.

Badacze wzięli pod uwagę sposoby doprowadzenia do kontaktu seksualnego, stosowane przez sprawców przestępstw seksualnych. Sposoby oparte na agresji polegają na fizycznym zmuszeniu ofiary do kontaktu seksualnego. Sposoby oparte na nacisku polegają na zmuszeniu ofiary innymi metodami, np. za pomocą presji słownej.

Badacze poprosili 672 dorosłych mężczyzn o wypełnienie kwestionariuszy dotyczących zaburzeń osobowości oraz stosowania przemocy seksualnej. Okazało się, że 24% z nich co najmniej raz w życiu dopuściło się jakiejś formy przemocy seksualnej. Natężenie objawów zaburzeń osobowości okazało się być powiązane ze sposobami doprowadzenia ofiary do kontaktu seksualnego.

Sprawcy, którzy stosowali różnorodne sposoby, mieli istotnie wyższy wskaźnik wszystkich pięciu cech wskazujących na istnienie zaburzeń osobowości, niż pozostali badani mężczyźni. Natomiast sprawcy, którzy stosowali tylko jeden rodzaj sposobów (oparte na agresji bądź na nacisku) w bardzo niewielkim stopniu różnili się w tym zakresie od mężczyzn, którzy nie stosowali przemocy seksualnej. Sprawcy stosujący sposoby oparte na nacisku różnili się od mężczyzn niestosujących przemocy jedynie podwyższonym poziomem negatywnego afektu i rozhamowania. Sprawcy stosujący sposoby oparte na agresji różnili się tylko podwyższonym poziomem izolacji. Nie zaobserwowano istotnych różnic na żadnym z pięciu wymiarów między sprawcami stosującymi strategie oparte na agresji, a tymi, którzy stosowali strategie oparte na nacisku. [mks_highlight color="yellow"]Okazało się też, że wśród sprawców, którzy stosowali różnorodne sposoby, było ponad trzykrotnie więcej osób spełniających kryteria diagnostyczne osobowości antyspołecznej oraz narcystycznej, niż wśród pozostałych zbadanych mężczyzn.

Badacze podkreślają, że klinicyści pracujący ze sprawcami przemocy seksualnej powinni wziąć pod szczególną uwagę tych sprawców, którzy stosują różnorodne sposoby doprowadzenia do kontaktu seksualnego, wysoki odsetek zaburzeń osobowości w tej grupie sprawia bowiem, że ryzyko ponownego popełnienia przestępstwa jest wysokie. Powiązanie miedzy sposobami wybieranymi przez sprawców, a ich funkcjonowaniem na różnych wymiarach osobowości, wymaga jednak dalszych badań. Warto także zastanowić się, dlaczego mężczyźni (a czasami także i kobiety, o czym poświęcę następny artykuł), którzy nie mają żadnych zaburzeń osobowości, także popełniają przestępstwa seksualne. Być może mają tu znaczenie czynniki społeczno-kulturowe, o czym mówi np. teoria usprawiedliwiania systemu.

 

Więcej informacji:
(C) Zdjęcie unsplash.com by Charles Deluvio

Grabowska, M., Rawłuszko, M. (2016). Powszechność i trwałość przemocy seksualnej wobec kobiet: wyzwania metodologiczne i wyniki badań ankietowych. W: M. Grabowska, A. Grzybek, (red.), Przełamać tabu. Raport o przemocy seksualnej (s. 11-76). Warszawa: Fundacja Ster.

Norton-Baker, M., Russell, T. D., King, A. R. (2018).  “He seemed so normal”: Single tactic perpetrators of sexual violence are similar to non-violent men using the DSM-5’s hybrid personality disorder model. Personality and Individual Differences, 123, 241-246.

Rowiński, T., Kowalska-Dąbrowska, M., Strus, W., Cieciuch, J., Czuma, I., Żechowski, C., …Krueger, R. F. (2018). Pomiar patologicznych cech osobowości według DSM-5: polska adaptacja Inwentarza Osobowości PID-5. Część I – podstawy teoretyczne. Psychiatria Polska, 98, 1-16.

Print Friendly, PDF & Email
Total
0
Shares
Related Posts