Środowisko życia a zmiana nawyków

Natura wielu zachowań, których zmiana poprowadziłaby nas w kierunku bardziej zrównoważonego stylu życia jest silnie nawykowa. Są to zachowania dobrze wyuczone i silnie zautomatyzowane – kontrolę nad ich wyzwalaniem przejmują bodźce znajdujące się w otoczeniu skojarzone z daną czynnością, takie jak konkretne miejsce, czas czy przedmiot. Nawykom towarzyszy zjawisko opisywane jako ‘tunnel vision’ – brak świadomego wyboru, pozorne podejmowanie decyzji i małe zainteresowanie informacjami o alternatywnych sposobach działania. Wszystkie te cechy sprawiają, że nawyki są oporne na zmianę.

Każda transformacja codziennej rutyny życia człowieka pociąga za sobą również zmianę bodźców wyzwalających. W takich warunkach nawyk zostaje czasowo zablokowany i tworzy się okazja (oraz mentalna gotowość) do świadomego rozważenia innych dostępnych strategii działania. Fujii, Garling i Kitamura (2001) badali reakcje kierowców na czasowe zamknięcie autostrady, którą codziennie dojeżdżali do miejsca zatrudnienia. Mogli wybrać dłuższą drogę objazdową lub skorzystać z transportu publicznego. Użytkownicy drogi, którzy zdecydowali się złamać nawyk zauważyli, że transport publiczny jest w tym przypadku dużo korzystniejszy i pozostali przy tej opcji do czasu otworzenia autostrady.

Badania na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat wskazują, że zmiana miejsca zamieszkania jest okazją do skutecznej zmiany nawyków na bardziej zrównoważone. Verplanken i Roy (2016) zaprojektowali eksperyment, który wskazuje, że pierwsze 3 miesiące po przeprowadzce są okresem największej podatności na interwencje promujące prośrodowiskowe nawyki związane z racjonalnym użyciem wody, zmniejszeniem produkcji śmieci, korzystaniem ze środków transportu publicznego i oszczędzaniem energii elektrycznej oraz gazu. Takie interwencje mogą być szczególnie skuteczne jeśli przeprowadzane są przez kompetentne społeczności kojarzone ze wsparciem społecznym.

Tak jak zmianę warunków życia można traktować jako czynnik, który ułatwia przejście między motywacją do działania a samym działaniem (czyli rzeczywistym przyswojeniem nowych zachowań), tak – na co wskazują badania Shaleva (2016) – kolejnym mediatorem tej relacji jest subiektywna ocena poziomu energii, rozumianej jako ilość dostępnych zasobów fizycznych i mentalnych. Środowisko naturalne zmienia odczuwany przez ludzi poziom energii. Oglądanie zdjęć pustynnych, pozbawionych wody krajobrazów (w przeciwieństwie do krajobrazów bogatych w wodę), a nawet samo wyobrażanie ich sobie obniża odczuwany poziom energii, a tym samym wpływa na zanik motywacji do zmiany nieprzystosowawczego nawyku. Dzieje się tak dlatego, że kiedy poziom energii oceniamy jako niski, uruchomiona zostaje potrzeba oszczędzania nadwyrężonych zasobów i inwestujemy je jedynie w krótkoterminowe cele.

Wyniki badań prowadzonych w takim kierunku mają wartościowe praktyczne zastosowanie. Świadomość wpływu otoczenia na naszą motywację, a przede wszystkim interwencje, które podejmiemy w momentach zwrotnych, takich jak zmiana miejsca zamieszkania, rozpoczęcie samodzielnego życia, zmiana pracy, założenie rodziny czy przejście na emeryturę mają szansę przynieść oczekiwany skutek i ułatwić przeprowadzenie pożądanych zmian.

Więcej informacji:
Zdjęcie (C) Unsplash
Artykuł opublikowano pierwotnie na stronie projektu “Psychologia środowiskowa
Verplanken, B., Roy, D. (2016). Empowering interventions to promote sustainable lifestyles: Testing the habit discontinuity hypothesis in a field experiment. Journal of Environmental Psychology, 45, 127-134.

Fuiji, S., Garling, T., & Kitamura, R. (2001). Changes in drivers’ perceptions and use of public transport during a freeway closure: effects of temporary structural change on cooperation in a real-life social dilemma. Environment and Behaviour, 33, 796-808.

Shalev, I. (2016). Pictorial and mental arid landscape images reduce the motivation to change negative habits. Journal of Environmental Psychology, 45, 30-39.

Print Friendly, PDF & Email
Total
0
Shares
One comment
  1. W perfekcyjny sposób wyważono otwarte drzwi! Brawo!! A wystarczyło poczytać pamiętniki albo… blogi.

Comments are closed.

Related Posts