Kreatywne oszustwa

Zawyżasz swój wynik w jakimś zadaniu? Lepiej wypadniesz w kolejnym – na taki wniosek wskazują najnowsze badania opublikowane w Psychological Science. Proces twórczy może sprzyjać nieuczciwości, naginaniu przepisów i istniejących reguł. Alternatywnie: działając nieetycznie, możemy zwiększyć naszą kreatywność. Naukowcy z Harvard Business School wykazali, że ludzie zmotywowani do wychodzenia poza schemat, podejmowali więcej nieuczciwych decyzji.

Profesor Francesca Gino wraz z zespołem opracowała serię eksperymentów, które dawały uczestnikom możliwość oszukiwania. W jednym z nich badani w sprytny sposób zachęcani była do nieuczciwości podczas rozwiązywania zadań matematycznych. Uczestnicy mieli za zadanie rozwiązać 10 matryc liczbowych. Każda z matryc była złożona z 12 liczb (np. 5,78) i była prezentowana przez około 20 sekund a zadaniem osób badanych było wskazanie przy każdej matrycy tych dwóch liczb, które sumują się do 10. Za każdą poprawnie rozwiązaną matrycę badany otrzymywał jednego dolara. Na samym końcu uczestnik odpowiadał na pytanie, ile matryc udało mu się rozwiązać. Na tej podstawie dostawał pieniądze. Miał przy tym możliwość oszukiwania, ponieważ nie wiedział, że badacze kontrolowali jego faktyczny wynik.

Czy kreatywność i nieuczciwość to dwie strony tej samej monety?

Następnie osoba badana wypełniała zadanie na kreatywność polegające na odnajdywaniu czwartego skojarzenia do trzech słów połączonych jakąś wspólną regułą (np. telefon – życie – odcinek; odpowiedź: linia). Zadanie RAT (Remote Associates Test – Test Odległych Skojarzeń) jest znanym narzędziem do pomiaru kreatywności. Test RAT składał się z 17 “trójek” i trwał 5 minut.

Okazało się, że osoby, które bardziej oszukiwały, były w kolejnym zadaniu bardziej twórcze od tych uczciwszych – znajdywały więcej rozwiązań w teście odległych skojarzeń RAT (więcej o tym teście). Średnio osoby oszukujące rozwiązały 9 “trójek”, podczas gdy osoby bardziej uczciwe tylko 6. Według oszacowań, aż 59% uczestników badania oszukała przy rozwiązaniu pierwszego zadania.

Kreatywność i nieuczciwość łączy łamanie reguł – wyjaśnia kierująca badaniami Francesca Gino.

Zachęta do naginania przyjętych zasad, choć niewątpliwie niezbyt etyczna, ma więc jedną zaletę – oszukiwanie może być okazją do przełamania konwencjonalnych barier w myśleniu przez poczucie mniejszych ograniczeń i podejmowanie ryzyka. Naukowcy w artykule stawiają również odważną tezę, że odrobina nieuczciwości, użyta we właściwy sposób, może być narzędziem podnoszącym kreatywność pracowników firm.