Korelacja genotypu i środowiska

W powszechnym mniemaniu wpływy genotypu i szeroko rozumianego środowiska na fenotyp są od siebie niezależne. Nic bardziej mylnego. Te dwie siły oddziałują na siebie na wiele różnych sposobów. Dzisiejszy wpis poświęcony jest jednemu z nich — korelacji genotypu i środowiska.

Wyróżnia się trzy rodzaje tego zjawiska. Korelacja pasywna ma miejsce, gdy przekazowi genetycznemu warunkującemu jakąś cechę towarzyszą warunki środowiskowe sprzyjające jej rozwojowi. Na przykład bardzo inteligentni rodzice będą przekazywać swojemu dziecku „sprzyjające” wysokiemu IQ geny, ale jednocześnie poprzez odpowiednie warunki środowiskowe zapewnią mu stymulację intelektualną. Korelacja aktywna ma miejsce w sytuacji, w której jednostka aktywnie poszukuje środowiska wzmacniającego jego genetycznie uwarunkowane właściwości. Na przykład osoba posiadająca genetyczną skłonność do podejmowania ryzyka wyszukiwać będzie takie aktywności, które jej tego typu doznania zapewnią. Ostatni z wyróżnianych rodzajów korelacji genotypu i środowiska określany jest jako reaktywna. Ogólnie opisuje ona sytuacje, w których środowisko zwrotnie reaguje na genetycznie uwarunkowane cechy jednostki, osłabiając je lub wzmacniając.

Korelacja reaktywna stała się przedmiotem niedawnych analiz Avinun i Haririego (2019; http://bit.ly/36NPceD) na temat roli, jaką w rozwoju zaburzeń depresyjnych mogą odgrywać stresujące wydarzenia życiowe we wczesnym dzieciństwie (ELS, early life stress). Badacze przypuszczali, że czynnikiem prowokującym występowanie ELS będzie genetyczna predyspozycja do posiadania wysokiego BMI (body mass index, wskaźnik masy ciała). Z kolei zwiększony stres w okresie dzieciństwa będzie związany z występowaniem zaburzeń depresyjnych w okresie dorosłości. Hipotezy te zweryfikowano w oparciu o dwie niezależne próby, a jako miarę predyspozycji dla BMI wykorzystano poligenowy czynnik ryzyka (o tym, czym jest ta miara i jak się ją konstruuje, pisałem tutaj: http://bit.ly/2uYg1j0).

Przeprowadzone przez autorów analizy mediacyjne pokazały, że istnieje związek pomiędzy genetyczną predyspozycją do wysokiego BMI a występowaniem zaburzeń depresyjnych w okresie dorosłości, który częściowo pośredniczony jest przez występowanie stresujących zdarzeń życiowych w dzieciństwie. Innymi słowy, potwierdzono to, o czym już do tej pory wiedzieliśmy na temat relacji między nadwagą, stresem a zdrowiem psychicznym. Wiele badań wskazuje na duże ryzyko stygmatyzacji osób z wysokim BMI przez otoczenie (np. rówieśników w dzieciństwie czy pracowników służby zdrowia w życiu dorosłym; http://bit.ly/3b6roGv). Dużo wiemy również o tym, jak tego typu zdarzenia wzmacniają ryzyko zaburzeń psychicznych oraz problemów ze zdrowiem. Skądinąd wiele danych pokazuje również, że wystąpienie problemów psychicznych może stać się czynnikiem ryzyka dla rozwoju otyłości. To badanie pozwala czynić przypuszczenia, że negatywna reakcja środowiska poprzez wystąpienie stresu u jednostki może wzmocnić jej pierwotną tendencję do problemów z masą ciała (przegląd badań nad relacjami depresji i otyłości: http://bit.ly/31jBA9T).

Badanie Avinun i Haririego oprócz pięknej ilustracji zjawiska reaktywnej korelacji genotypu i środowiska potwierdza nam złożony charakter podłoża problemów z nadmierną masą ciała. „Wystarczy tyle nie żreć” nie jest i nie było nigdy idealnym ich rozwiązaniem.

Więcej informacji:
Oryginalny tekst ukazał się na łamach mikrobloga “Geny i zachowanie” https://www.facebook.com/genyizachowanie
(C) Photo by i yunmai on Unsplash

Avinun, R., & Hariri, A. R. (2019). A polygenic score for body mass index is associated with depressive symptoms via early life stress: Evidence for gene-environment correlation. Journal of Psychiatric Research, 118, 9–13. doi:10.1016/j.jpsychires.2019.08.008

Ouakinin, S. R. S., Barreira, D. P., & Gois, C. J. (2018). Depression and Obesity: Integrating the Role of Stress, Neuroendocrine Dysfunction and Inflammatory Pathways. Frontiers in Endocrinology, 9. doi:10.3389/fendo.2018.00431

Puhl, R. M., Peterson, J. L., & Luedicke, J. (2012). Weight-Based Victimization: Bullying Experiences of Weight Loss Treatment-Seeking Youth. PEDIATRICS, 131(1), e1–e9. doi:10.1542/peds.2012-1106 

Print Friendly, PDF & Email
Total
0
Shares
Related Posts