Czy zasłonięcie oczu mogłoby ułatwiać odczytywanie emocji z twarzy? Wydawałoby się, że wprost przeciwnie – im więcej źródeł ekspresji tym łatwiej możemy zrozumieć cudze emocje. Jednakże, jak pokazują badania opublikowane na łamach Cognition, trzylatki lepiej rozpoznają emocje drugiej osoby, gdy nie widzą jej oczu!
Pomimo wielu badań na temat rozpoznawania emocji z twarzy, naukowcy wciąż nie są zgodni co do tego w jakim wieku osiągamy poziom tej umiejętności typowy dla osób dorosłych. W celu szczegółowego zbadania tego procesu, zespół badaczy pod przewodnictwem profesor Debi Roberson z Uniwersytetu w Essex przeprowadzili trzy badania z udziałem osób w różnym wieku, manipulując w nich dostępnością informacji pochodzących z różnych części twarzy.
W pierwszym badaniu wzięło udział po 20 dzieci w wieku 5-6 lat i 9-10 lat oraz 20 dorosłych. Uczestnicy oglądali twarze wyrażające różne emocje, które mieli nazwać. Ta sama twarz była pokazywana w pozycji „normalnej”, do góry nogami albo w pozycji „normalnej” z okularami przeciwsłonecznymi. Zgodnie z przewidywaniami, dorośli najlepiej poradzili sobie z tym zadaniem, przy czym odwrócenie i zakrycie oczu osłabiło skuteczność odczytywania emocji. Takiego pogorszenia nie zaobserwowano u dzieci. Ich poziom rozpoznawania emocji okazał się podobny, niezależnie od tego w jakiej pozycji była twarz i czy była zakryta okularami czy nie.
W drugim badaniu wzięło udział 160 osób, po 40 w każdej grupie wiekowej: 3-4 lata, 5-6 lat, 7-8 lat, 9-10 lat i 40 osób dorosłych. Zadaniem badanych było pogrupowanie zdjęć twarzy (całych, bądź z okularami), zgodnie z 5 emocjami jakie wyrażały. Wyniki pokazały, że 3-4 latki lepiej radziły sobie z rozpoznawaniem emocji, gdy oczy były zakryte okularami, niż gdy cała twarz była widoczna. U dzieci w wieku 5-8 lat nie było różnic między tymi warunkami, a u 9-10 latków i dorosłych okulary obniżyły zdolność rozpoznawania emocji.
Eksperyment trzeci wyglądał analogicznie do drugiego, jednak zamiast okularów użyto masek, które przysłaniały okolicę ust. Okazało się, że użycie maski nie wpłynęło na efektywność odczytywania emocji u dzieci od 3 do 8 lat, podczas gdy u 9-10 latków i dorosłych obniżyło poprawność w rozpoznawaniu ekspresji.
Jakie wnioski można wysnuć z tych badań? Jeden z nich odnosi się do znaczenia kontroli uwagi w procesie wykształcania się zdolności odczytywania emocji z twarzy. Chociaż oczy przykuwają uwagę dzieci już od kilku godzin po porodzie (Baron-Cohen, Wheelwright, & Jolliffe, 1997 ; Haith et al., 1979), mogą one dawać niejednoznaczne informacje dotyczące emocji (Jack, Blais, Sheepers, Schyns, & Caldara, 2009). Ponieważ małe dzieci nie są w stanie zignorować tych informacji, często popełniają błędy w odczytywaniu emocji. Zakrycie okolic oczu pomaga im zatem w interpretacji ekspresji. Co więcej, badania te pokazały, że z wiekiem następuje stopniowe przejście z przetwarzania informacji pochodzących z poszczególnych części twarzy do przetwarzania całości, co pozwala na osiągnięcie poziomu typowego dla dorosłych w wieku około 9-10 lat.
Zdjęcie (C) Daniel Zedda
Roberson, D., Kikutani, M., Döge, P., Whitaker, L. & Majid, A. (2012) When less is more: what the addition of sunglasses or masks to faces reveals about the development of facial expression processing. Cognition, 125,195-206.
ciekawe w sumie nigdy się nad tym nie zastanawiałem – z drugiej strony… taka ulubiona dziecięca zabawa… czego nie widzę tego nie ma, a jak sam sobie zakryje oczy to… też staje się niewidoczny…