Przekonanie o pewności swojej wiedzy koreluje z wiarą w teorie spiskowe

Czy zdarzało się, że biorąc udział w wyborach miałeś poczucie, że mogą one przebiegać w sposób nieprawidłowy? A teraz zastanów się czy wiesz dokładnie jak funkcjonuje system wyborczy w naszym kraju? Czy masz poczucie, że wiesz na ten temat bardzo dużo czy raczej mniej? Przeciętny człowiek zazwyczaj znacznie przeszacowuje ilość wiedzy jaką posiada o otaczającym go świecie. Zatem czy wiesz jak dokładnie przebiega np. zmiana w konstytucji w naszym kraju? Czy wiesz może jak działa suwak w kurtce albo czy wiesz w jaki sposób klawisz pianina wydaje dźwięk? Jak się okazuje niepewność swojej wiedzy w pewnym zakresie może mieć całkiem pozytywne konsekwencje. Badanie opublikowane w European Journal of Social Psychology dokumentuje w jaki sposób przekonanie o ilości wiedzy na temat systemu politycznego są powiązane z poparciem dla teorii spiskowych.

Joseph Vitriol z University of Harvard i Jessecae Kelly Marsch z University of Lehigh dowodzą, że większość z nas ma tylko powierzchowny pogląd o większości zjawisk z którymi mamy do czynienia w życiu codziennym – można też założyć że rozumienie bardziej skomplikowanych zjawisk, jak działanie systemu politycznego lub wydarzeń w życiu polityków, może również być przeszacowane. W dzisiejszych czasach popularne są teorie spiskowe odnoszące się do zakulisowych manipulacji przez grupy wpływu w ważnych wydarzeniach politycznych.

Vitriol i Marsch w swoim artykule przywołują badania, które wskazują że popieranie teorii spiskowych ma osobowościowe predyspozycje. Są to m.in. następujące cechy: „poczucie braku kontroli, zwiększona potrzeba wyjątkowości, wysoki poziom narcyzmu związany jest z niską samooceną, poczuciemn bezsilności, niską wiedzą o polityce, interpersonalnym i politycznym brakiem zaufania oraz skrajnymi poglądami (zwłaszcza kiedy zapełniają ideologiczną potrzebą porządku, pewności i kontroli”. Ponadto badacze zaznaczają, że teorie spiskowe są często zbyt uproszczone ale nie fałszujące wyjaśnienia skomplikowanych i dwuznacznych acz często losowych zdarzeń, w których pełnią rolę podsycającą zagrażające interpretacje. Autorzy zainteresowali się rolą wpływu iluzji wiedzy objaśniającej w polityce (the illusion of the explanatory depth) na popieranie teorii spiskowych. Iluzja ta przejawia się „nadmierną pewnością w rozumieniu podstawowych związków przyczynowych między zjawiskami politycznymi”.

Badani podczas kampanii wyborczej w Stanach Zjednoczonych w 2016 mieli ocenić swoją wiedzę na temat polityki (grupa eksperymentalna) lub urządzeń codziennego użytku (grupa kontrolna). Następnie badani zostali poproszeni o szczegółowy opis jak ich zdaniem funkcjonują polityczne struktury (lub urządzenia). Na koniec uczestnicy ponownie ocenili swoją wiedzę na temat funkcjonowania polityki i odpowiedzieli na szereg pytań, dotyczących teorii spiskowych oraz spostrzeganie nieprawidłowości w procesie wyborczym. Jak się okazało, dzięki etapowi szczegółowego opisu systemu politycznego (w grupie eksperymentalnej) uczestnicy doszli do wniosku, że faktycznie mało wiedzą na temat tej dziedziny, co później istotnie wpłynęło na zmniejszenie poziomu pewności dotyczacej własnej wiedzy na końcowym etapie. Ponadto wyniki badania Vitriol i Marsch pokazują, że osoby przeceniające swoją wiedzę o systemie politycznym (czyli z wyższym poziomem pewności siebie na końcowym etapie badania i z niskim poziomem wiedzy o zjawiskach politycznych na początku) były najbardziej skłonne do popierania teorii spiskowych. Co ważne efekt taki pojawił się tylko wśród dyskutujących o polityce (zatem wyłącznie w grupie eksperymentalnej) a nie wśród dyskutujących o urządzeniach codziennego użytku. Co ciekwe, w drugiej części badania, już po wyborach prezydenckich, badani zostali poproszeni o ocenę innej baterii pytań, dotyczących teorii spiskowych oraz spostrzegania nieprawidłowości w procesie wyborczym. Okazało się, że wyższy poziom pewności w swojej wiedzy na temat polityki na koniec pierwszego badania był związany z większym poparciem dla teorii spiskowych, zwłaszcza przez badanych z niskim poziomem politycznej wiedzy, którzy głosowali na kandydata, który ostatecznie przegrał. Ponadto osoby te miały większe poczucie nieprawidłowości w przebiegu wyborów.

Co wynika z tego badania?

Warto zatem pogłębić swoją wiedzę zanim zbudujemy swój światopogląd. Wyniki niniejszego badania wskazują, że im większą wiedzę posiadamy o danym zjawisku tym mniejszą mamy skłonność do wspierania teorii spiskowych. Zdaniem Vitriol nie chodziło o to aby wykazać jak mało ludzie wiedzą o procesie polityki, lecz wręcz przeciwnie zależało im aby wykazać, że rozumienie faktów wokół nas może prowadzić do bardziej świadomych i opartych na dowodach opinii i przekonań. Zdaniem badaczy szczególnie warto szukać informacji, które stanowią wyzwanie dla naszych przekonań, aby zbudować bardziej wiarygodne rozumienia świata.
Więcej informacji:
(C) Zdjęcie unsplash.com
Vitriol, J. A., Marsh, J. K. (2018). The illusion of Explanatory Depth and Endorsement of Conspiracy Beliefs. European Journal of Social Psychology, 48 (7), 955 – 969.
du Prel, J.B., Rohrig, B., & Blettner, M. (2009). Critical Appraisal of Scientific Articles. Deutsches Ärzteblatt International 106(7), 100 – 105.
Print Friendly, PDF & Email
Total
0
Shares
Related Posts