Czy zdarzyło ci się tak bardzo zaabsorbować w wykonywane zadanie, że zatraciłeś nie tylko poczucie czasu, ale również świadomość własnego istnienia? Czy zapomniałeś wtedy o codziennych zmartwieniach, a działanie sprawiało ci niesamowitą radość, satysfakcję i dawało spełnienie? Jeśli tak, to znaczy, że byłeś w stanie „przepływu”! Nicola Baumann i David Scheffer odkrywają mechanizmy działania tajemniczego „flow” na łamach Cognition and emotion.
Koncepcję przepływu zawdzięczamy węgierskiemu psychologowi, Mihalyi Csikszentmihalyi. W stanie przepływu odczuwamy pełnię szczęścia dzięki zaangażowaniu w wykonywane działanie. Skoro jest to tak wspaniałe doznanie, to jak można je osiągnąć? Csikszentmihalyi twierdzi, że sedno przepływu to równowaga pomiędzy umiejętnościami a poziomem trudności zadania. Aby osiągnąć stan przepływu, powinniśmy z jednej strony nieustannie poszukiwać wyzwań i stawiać sobie wysokie wymagania. Z drugiej strony, musimy być przekonani, że poradzimy sobie nawet z najtrudniejszymi wyzwaniami. Dzięki temu będziemy utrzymywać nasze umiejętności na najwyższym poziomie.
Nicola Bauman i David Scheffer postanowili skupić się na zbadaniu tajników przepływu rozumianego w kontekście motywacji osiągnięć. Charakteryzuje się on aktywnym poszukiwaniem i angażowaniem się w ambitne zadania i jednoczesnym czerpaniem radości z osiągania mistrzostwa w ramach podejmowanych wyzwań. Taka tendencja do poszukiwania przepływu w dziedzinie osiągnięć stanowi połączenie dwóch czynników: najpierw musimy zauważyć pewien problem lub trudność, z którym chcemy się zmierzyć. Następnie potrzebujemy motywacji, aby swój zamiar wprowadzić w życie i tym samym osiągnąć mistrzostwo w danej dziedzinie. Zarówno pierwszy, jak i drugi krok wiąże się z określonymi zmianami afektywnymi. Koncentracja na problemie wiąże się z obniżonym pozytywnym nastrojem, natomiast skupienie na mistrzostwie jest związane ze zdolnością do przełamania obniżonego pozytywnego afektu. Umożliwia to całkowite zaangażowanie nawet w najtrudniejsze zadanie.
Najważniejsze miary wykorzystane w badaniu
- OMT – Operant Motive Test. Procedura tego testu polega na tym, że pokazuje się osobom badanym obrazki zaczerpnięte ze zmodyfikowanej wersji Testu Apercepcji Tematycznej (TAT), przedstawiające postacie wykonujące różne czynności. Sytuacje na obrazkach są celowo przedstawione w niejednoznaczny sposób, aby umożliwić badanemu subiektywną interpretację. Uczestnicy mają wybrać jednego bohatera, wymyślić na podstawie obrazka historię na jego temat oraz odpowiedzieć na pytania. Skonstruowano je w taki sposób, aby ujawniały tendencję do dostrzegania potrzeb oraz tendencję do wprowadzania zamiarów w życie, czyli dwa czynniki kluczowe dla stanu przepływu. W opisywanym badaniu OMT służył do pomiaru poszukiwania przepływu w dziedzinie osiągnięć
- nAch – need for achievement – potrzeba osiągnięć. Zmierzona została za pomocą 7 obrazków z TAT.
- FKS – The Flow Short Scale – krótka skala przepływu. Skala do pomiaru przepływu jako stanu specyficznego dla danej sytuacji.
- PSSI – Personality-Styles-and-Disorders-Inventory – inwentarz stylów i zaburzeń osobowości. W opisywanym badaniu służył do pomiaru niezależnego stylu osobowości.
- MET – Motive Enactment Test. Za pomocą wybranych pytań z tego testu została zmierzona orientacja na osiągnięcie mistrzostwa.
W jaki sposób badacze wykorzystali wiedzę na temat przepływu do zrealizowania swojego badania? Po pierwsze, założyli, że ludzie różnią się tendencją do poszukiwania przepływu w dziedzinie osiągnięć. Tę stosunkowo stałą dyspozycję człowieka zmierzyli za pomocą testu opartego na OMT. Po drugie, psychologowie postanowili sprawdzić czy wyniki OMT odzwierciedlają się w faktycznym przeżywaniu przepływu przy wykonywaniu różnych zadań. Po trzecie, sprawdzano jaka jest relacja pomiędzy „czystą” nAch, a tendencją do przepływu mierzoną za pomocą OMT. Różnica między nimi jest dosyć ważna. NAch nie musi oznaczać, że robimy coś dla samej przyjemności wykonywania zadania, bez dodatkowych, zewnętrznych korzyści wynikających z działania. Natomiast przepływ jest ściśle związany z tym, że czerpiemy satysfakcję z samego wykonywania zadania, nie zważając na dodatkowe profity. Ostatnim celem badania było sprawdzenie osobowościowych predyspozycji tendencji do poszukiwania przepływu w dziedzinie osiągnięć. Są one związane z określonymi zmianami afektywnymi. Obniżony pozytywny nastrój pojawia się u osób, których styl osobowości można określić jako niezależny. Z kolei umiejętność pokonywania obniżonego pozytywnego afektu można zaobserwować u osób, które są skupione na osiąganiu mistrzostwa w tym, co robią. Podejrzewano, że połączenie tych dwóch predyspozycji osobowościowych najbardziej sprzyja osiąganiu stanu przepływu.
Do udziału w badaniu zaproszono studentów. Podczas pierwszej sesji poproszono o wypełnienie TAT, mierzącego nAch. Na kolejnym spotkaniu studenci wypełnili pozostałe kwestionariusze: OMT, PSSI, MET. Miesiąc później wzięli udział w pięciu różnych grupowych zadaniach wykonywanych na świeżym powietrzu. Udowodniono, że każde z nich może wzbudzić przepływ u większości ludzi. Uczestnicy m.in. mieli zbudować pomost na jeziorze, przejść przez labirynt w ciemności, rozwiązując po drodze zagadki, oraz wspiąć się na wysoką drabinę, w której brakowało szczebli. Co jakiś czas przerywano im i proszono, aby wypełnili FKS.
Wyniki potwierdzają istnienie stałej predyspozycji do poszukiwania przepływu w dziedzinie osiągnięć – predyspozycja ta (OMT) miała związek z poziomem przepływu odczuwanym podczas rozwiązywania zadań terenowych (FKS). Co więcej, okazało się, że poszukiwanie przepływu w dziedzinie osiągnięć nie współwystępuje z nAch! Tak więc samo dążenie do osiągnięć nie musi sprzyjać odczuwaniu przepływu. Badacze wykazali, że bycie kompletnie zaabsorbowanym w wykonywane zadanie wiąże się również ze specyficzną konfiguracją cech osobowości: wysoce niezależne osoby (PSSI), które jednocześnie były zorientowane na mistrzostwo (MET), miały wyższe wyniki w skali przepływu związanego z osiągnięciami. Natomiast uczestnicy, którzy mieli niskie wyniki na skali PSSI, mieli ogólnie niskie wyniki w teście OMT.
Choć przepływ może być fantastycznym przeżyciem, wydaje się być niezwykle złożonym mechanizmem psychologicznym. Być może kolejne badania, szczególnie eksperymentalne, przyniosą więcej wglądu w ten fascynujący proces i zaoferują kolejne cenne wskazówki umożliwiające wejście w stan „flow”.
Baumann, N., & Scheffer, D. (2010). Seeing and mastering difficulty: The role of affective change in achievement flow. Cognition And Emotion, 24(8), 1304-1328. doi:10.1080/02699930903319911
Ja tak mam przy wielu rzeczach jakich robię. I stwierdzam że poziom zadowolenia można stwierdzić po tym jak człowiek szybko zasypia i jak dobrze śpi. (Czytałem kiedyś artykuł o tym że człowiek śpi głównie po to żeby mózg się tak jakby odświeżył przetwarzając wspomnienia z całego dnia wyłapując nasze błędy aby ich nie powtarzać. Moim zdaniem jest coś w tym. Bo tyle razy jak coś zrobiłem źle lub coś źle powiedziałem przeżywałem ‘
Déjà vu’ Więc gdzieś te błędy się odkładają). A wracając do poziomu zadowolenia jeśli człowiek jest zadowolony z tego co zrobił w danym dniu pamięta to co dobre i myślę że te rzeczy zrobione na ‘flow’ są lepiej zapamiętane. Dlatego najlepiej idzie wszystkim to co lubią robić to wciąga. MYŚLĘ ŻE ‘FLOW’ DZIAŁA JAK NARKOTYK CHCE SIĘ DO TEGO WRACAĆ !!!!!!!!
Znaczy że jak ktoś “odpłynie”
podczas gry komputerowej to też ma “flow”?
Tak, może tak się zdarzyć :)