Chcielibyśmy aby nasze pociechy wyrosły na porządnych ludzi: były szczere i zawsze mówiły prawdę. Jednocześnie rodzice najczęściej sami uczą dzieci mijać się z prawdą np. podczas świątecznych uroczystości wymuszamy wdzięczność formułką “Powiedz: dziękuję!”. W ten sposób oczekujemy od dzieci okrzyków radości na widok każdej kolejnej pary skarpet czy niemodnej zabawki. W efekcie, maluchy dowiadują się, że nieszczera radość gwarantuje im więcej uśmiechu i tulenia przez dorosłych, niż gdy wyrażają swoje prawdziwe odczucia. Nie ma jednak powodu do niepokoju – tego rodzaju kłamstewka wychodzą bowiem dzieciom na dobre!
Na łamach przeglądu Psychological Science naukowcy z Texas A&M University Jessica Kieras, Rene Tobin, William Graziano oraz Mary Rothbart donoszą, że istnieje związek pomiędzy reakcję przedszkolaków na niechciany prezent a ogólna umiejętnością kontroli swojego zachowania. Badacze wykazali, że reakcja mimiczna dzieci na podarunek w postaci brzydkiej grzechotki pozwala przewidzieć ich wiedzę z zakresu innych, często niepisanych, zasad zachowania społecznego.
Psycholodzy prosili 62 dzieci między 3 a 5 rokiem życia o uszeregowanie ośmiu zabawek od najatrakcyjniejszej do najmniej atrakcyjnej. następnie badacze nagrywali reakcje dzieci, którym wręczano kolejno zabawkę “najlepszą” i “najgorszą”. Kolejnym etapem badania był udział dzieci w kilku krótkich zadaniach (wymagających np. spowolnienia motoryki lub utrzymania uścisku), w których można było zoabserwować czy maluch kontroluje swoje zachowanie i potrafi przełamywać instynktowne reakcje.
Wyniki potwierdziły oczekiwania badaczy – dzieci, które dobrze radziły sobie z zadaniami wymagającymi kontroli, przejawiały podobne zachowanie po otrzymaniu ulubionego i niechcianego prezentu. Z kolei dzieci, które nie radziły sobie z testem wysiłkowej kontroli, przejawiały pozytywniejsze reakcje po otrzymaniu wybranej przez siebie zabawki. Dzieci, które reagowały taką samą radością na niechcianą i ulubioną zabawkę mają większą wprawę w stosowaniu wysiłkowej kontroli swoich emocji. Wprawa w kulturalnych kłamstewkach pomaga więc dzieciom w rozwijaniu ważnych kompetencji społecznych. Najwyraźniej nauczenie dziecka aby dziękowało równie entuzjastycznie nawet za nietrafiony prezent może pomóc naszemu potomkowi w kontrolowaniu swoich reakcji w przyszłości np. podczas obiadu u przyszłych teściów czy podczas stresującej rozmowy rekrutacyjnej.
PS. Z kronikarskiego obowiązku dodam tylko jeszcze, iż ponieważ jest to badanie quasi-eksperymentalne, możliwe jest również wyjaśnienie w kategoriach odwrotnej relacji między badanymi zmiennymi: być może dzieci, które potrafią lepiej kontrolować swoje zachowanie są też oglądnie mówiąc lepszymi kłamcami ;-).
Kieras, J. E., Tobin, R. M., Graziano, W. G., Rothbart, M. K. (2005). You can’t always get what you want: effortful control and children’s responses to undesirable gifts. Psychological Science, 16 (5), 391 – 396.
ja wolę szczere wymienianie uczuć od udawanych.